Medeniyet tarihinde Türklerin varlıklarını göstermeleri, Hunların henüz kurulmadığı dönemlere uzanır.
Altayların ise Hunlardan daha önce yaşadığı düşünülerek Türklerin kültür tarihlerinin başlamasına vesile olmuş ilk medeniyet olduğu kabul edilmektedir. Altaylar; Kazakistan, Türkistan, Güney Rusya, Volga ve Ural bölgelerinde bulunan kültürlerin etkisiyle oluşan bir uygarlıktır. Altay kültürü üzerinde Güney Sibirya kültürünün büyük tesiri olduğu araştırmalar sonucunda ortaya çıkmıştır.
Altaylar geniş bir kültüre sahiptir. Saldırgan topluluklarla sürekli savaş hâlinde olmaları ve göç etmeleri bunun en önemli sebepleridir.
Altayların Orta Asya kültürüne zemin hazırlamış olduğu, tarih araştırmacıları arasında kabul gören bir varsayımdır.
Orta Asya tarihi konusunda uzman tarihçi Prof. Faizullah Karomatli, Altayların kullandığı çalgılarla ilgili olarak kaya resimlerinde def gibi vurmalı çalgılar, Sibirya Bölgesi’nde flüt ve ney, Doğu Türkistan’da flüt ve yan flüt, Fergana Bölgesi’nde tambur, dutar, yan flüt, balaban, ve dombranın en çok kullanılan enstrümanlar olduğunu beyan etmektedir. Altayların müzik alanındaki tecrübeleri, Türk medeniyetlerinin birçok coğrafyada kültürel anlamda hüküm sürmesini ve Türk müzik kültürünün gelişmesini sağlamıştır.
Kamların yaptıkları dinsel törenler Türk müzik kültürüne etki eden faktörlerdendir. Kamlar; Altaylarda olduğu gibi tarihsel süreç içerisinde Hunlar, Göktürkler ve Uygurlarda da mevcuttur ve yapılan törenler bütün medeniyetlerde benzerlikler gösterir. Bu törenlerde insan sesi ön plandadır. Sözler doğaçlamadır. Melodi ve ritmik ögeler oldukça önemli yer tutar. Davul, def, boru, kopuz gibi çalgıların eşlik ettiği törenler müzikle iç içe olmuştur. Bu gelişmeler, Türk müziğinin olgunlaşmasında önemli rol oynamıştır.
Hunlar Dönemi’nde İpek Yolu’nun kullanılıyor olması, diğer medeniyetler hakkında fikir sahibi olunmasını sağlamış, bu fikirler Türk müzik kültürüne yansımıştır. Türk müziğinin beş tam sesli aralıklı yapıya kavuşması da bu dönemde gerçekleşmiş en önemli gelişmedir. Göktürkler Dönemi’nde Türk müziğinin pentatonik yapısı içerisindeki birleşmeler ve ses perdeleri geniş aralıklarla kullanılıyordu. Uygurlar Dönemi’nde ise modal müzik, gelişimini sürdürdü ve yeni müzik türlerinin egemenliği Türk müzik kültürünü etkiledi. Uygurlar tarafından kullanılan kadın ve erkeklerin çaldıkları (dombra, koçkar, nay, daire/def, davul, yatugan, kemençe vb.) müzik aletleri öylesine çoktur ki bunlar o günden bu güne gelişerek yaşatılmıştır.
Kaynak: Güzel Sanatlar Lisesi, Müzik Kültürü, MEB, 2018.
