Orta Asya bozkırından başlayarak Anadolu kültürünün etkili olduğu bölgelerde gelişen Türk halk müziği, bu coğrafyada yaşayan halkların müzik kültürlerinin sentezidir.
Göçebe hayat yaşayan Türkler, yaşadıkları yerlerin kültürleriyle etkileşim içine girmişler ve bu süreçte değişim ve gelişim göstermişlerdir. Anadolu müziği; Lidya, Frigya, Hitit, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı sanatlarıyla bütünleşmiş ve bugüne kadar gelmiştir.
Türk halk müziği âşıklar ve türkü yakıcıları olmak üzere iki kaynaktan beslenmiştir. Halk ozanlarının yaptığı edebiyat ve müzik, çeşitli sanat ögelerinin birleşip kaynaşmasından ortaya çıkmıştır. Halk ozanları türkü formuna uymuş ve bu geleneği sürdürmüşlerdir. Din dışı konuların yanında dinsel konular da Türk halk müziğinde işlenmiş, aynı zamanda ilahi, semah, nefes gibi formlar da kullanılmıştır.
Türk halk müziği uzun ve kırık havalar olmak üzere iki daldan oluşur. Uzun havalar ölçü ve ritim olmadan dizi ve seyri belli olan ve icracının kendi yorumuyla şekillenen ezgilerdir. Kırık havalar ise ölçüsü, ritmi belli olan ve düzenlenmiş seyirde icra edilen ezgilerdir.
Türk halk müziğinin ritmik yapısı ise üç grupta incelenir. Ana usuller; iki, üç ve dört zamanlı olup bunların üçerli şekilleridir. Birleşik usuller, ana usullerin belli kurallar çerçevesinde bir araya gelmesiyle oluşur. Karma usuller, ana usullerle birleşik usullerin bir araya gelerek oluşturdukları ritimdir.
Türk halk müziğinde kullanılan çalgılar; telli, yaylı, üflemeli ve vurmalı olmak üzere dört gruptan oluşur. Telli çalgılara bağlama, kopuz, tar; yaylı çalgılara kabak kemane, ıklığ, kemençe; üflemeli çalgılara zurna, mey, kaval, sipsi; vurmalı çalgılara ise davul, tef, kaşık, zil gibi çalgılar örnek verilebilir.
Türk halk müziğinde geçmişten günümüze öne çıkan isimler; Kaygusuz Abdal (15. yüzyıl), Pir Sultan Abdal (17. yüzyıl), Karacaoğlan (17. yüzyıl), Dadaloğlu (18. yüzyıl), Âşık Veysel (1894-1973), Muharrem Ertaş (1913-1984) ve Neşet Ertaş’tır (1938-2012).
Kaynak: Güzel Sanatlar Lisesi, Müzik Kültürü, MEB, 2018.
