Yunan uygarlığında tapınaklar için yapılan heykeller, Roma uygarlığında tapınakların yanı sıra diğer yapıları, sokakları, meydanları süslemek için yapılmıştır.
Özellikle İmparatorluk Dönemi’nde mimari cephelerin tasarımı heykelle birlikte düşünülmüştür. Ayrıca zafer kazanmış komutanları, başarılı olmuş sporcuları onurlandırmak için de çok sayıda heykel yapılmıştır. Bu üretimde heykeltıraşın, heykelin dengesini hesaplamakla uğraşmamasında, denge sorununu bir destekle çözmüş olmasının büyük etkisi vardır. Hareketli görünüme sahip pek çok heykelde, vücut organları ayrı ayrı çalışılmış ve heykelin gövdesine kenetlerle bağlanmıştır. Böylece seri heykel üretimi kolay hale gelmiştir.
Romalılar heykel sanatında ilk dönemlerde Yunanlıları taklit etmişlerdir. Yunanistan’ın Roma topraklarına katılmasıyla Romalılar, Yunan heykeltıraşlarını kendi ülkelerine getirmişlerdir. Ayrıca Yunanistan’dan getirdikleri heykelleri kendi konutlarında ve kamu binalarında sergilemişlerdir. Roma heykel sanatında zamanla özgün eserler verilmeye başlanmış ve iki ülkenin heykel sanatında farklılıklar belirginleşmiştir. Yunan heykellerinde daha çok mitolojik konular işlenirken Roma heykellerinde günlük hayattan konulara yer verilmiştir. Yunan portrelerinde görülen ideal güzellik anlayışı terk edilmiş, yerine realist bir anlayışla bugünkülere benzer portreler yapılmıştır.
Romalıların heykel sanatına en büyük katkıları portre alanında olmuştur. Portreciliğin gelişmesinde atalarının masklarını evlerinde saklama ve halka açık yerlerde ünlü kişilerin onuruna heykel dikme alışkanlığı etkili olmuştur. Özellikle idarecilerin portrelerinde, imparatorların bütün üstün nitelikleri kendinde toplayan kişi olduğu halka anlatılmak, vurgulanmak istenmiştir. Bundan dolayı portreler genç, dinamik, güçlü ve sert bir imaja sahiptir. Portrelerde her türlü yüz ifadesi ve şahsi özellikler gerçekçi bir üslupla işlenmiştir. Bu portrelere örnek olarak imparatorlardan Neon ve Konstantin’in portreleri gösterilebilir.
Heykel ve kabartma sanatı, Akdeniz dünyasına egemen olmak isteyen Roma İmparatorluğu’nun resmî propaganda aracı olmuştur. Tanrısallaştırılan imparator heykelleri, vatandaşların devlete bağlılığını güçlendiren bir unsur olarak görülmüştür. Bu konudaki en güzel örneklerden biri olan Augustus’un (Avgustus) heykeli yüz ve duruşuyla, tanrısallaştırılmış bir idareciyi gösterir. Bu heykelde askerî elbiseleri ile görünen Augustus, savaş alanlarından zaferlerle dönen güçlü bir komutandır. Zafer takları, sunaklar ve anıtlardaki kabartmalar da İmparatorluğun etkin bir propaganda aracıdır. İmparator Traianus (Treynus)’un yaptırdığı 40 m yüksekliğindeki anıt sütunun gövdesinde, imparatorun Romanya Seferi’ni betimleyen kabartmalar yer almaktadır.
Kaynak: Genel Sanat Tarihi 10, MEB, 2018.
