Eski Yunan ve Roma sanatının yeniden canlandığı bu döneme yeniden doğuş anlamına gelen “Rönesans” adı verilmiştir.
14. yüzyıldan itibaren bazı bilim adamları Antik Grek Roma Dönemi’nin kaybolmuş veya unutulmuş el yazmalarını araştırmış ve yayınlamışlardır. Roma, Venedik ve Floransa’da ilk halk kütüphaneleri, dernekler ve akademiler ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla Rönesans bu şehirlerde ortaya çıkmış ve Rönesans’ın ünlü sanatçıları buralarda yetişmiştir.
Rönesans sadece sanat alanında değil Avrupa coğrafyasında sosyal, kültürel, politik alanlarda da değişime yol açmış ve insana ilişkin değer kavramları yenilenmiştir. Orta Çağ sonlarına doğru din kurumlarının dünya anlayışına karşı çıkan görüşler ortaya çıkmaya başlamış, kilise ile aynı görüşte olmayan aydınlar, Rönesans’ı oluşturan faktörleri ve düşünce sistemini şekillendirmeye başlamışlardır.
15. yüzyıl Avrupa’nın iç dengelerinin değiştiği ve şekillendiği, modern dünyaya doğru ilk adımların atıldığı bir dönemdir. Bu dönemde aklın ön plana çıkması, insanların dünya görüşünü, inançlarını, arzularını ve toplumsal yaşamlarını değiştirmiştir.
Rönesans, İtalya’da 14. yüzyılın sonunda ortaya çıkarken Avrupa’nın kuzey ülkelerinde daha geç başlamış, İtalya ve Fransa’daki kadar bütünlük sağlayamamıştır.
Antik Çağ Değerlerinin Keşfi
Yunan sanatı ve felsefesinin yeniden yorumlanması, insanlarda merak ve ilgi uyandırdığından içinde yaşadıkları dünyayı araştırmaya ve incelemeye yöneltmiştir. Antik Dönem’de matematik, geometri gibi alanlarda yazılmış eserler (Arşimet ve Öklit’in çalışmaları gibi) Latinceye çevrilmiştir. Altın oran kuramı, sanat eserlerinde tekrar ele alınıp yorumlanmış ve eserlere yansıtılmıştır.
Hümanizm
Rönesans’ın ideolojisini oluşturan bu düşünce 14. yüzyılın sonunda Orta Çağ’ın skolastik eğitimine tepki olarak çıkmıştır. Floransa ve Napoli’de ortaya çıkan insanı temel öge olarak kabul eden görüş, Rönesans’ın “ideal insan” kavramı olarak karşımıza çıkar. İnsanı evrenin merkezine yerleştiren ve temel niteliklerinin geliştirilmesini amaç edinen hümanizmin temel düşüncesi, insanın isterse her şeyi yapabilecek doğanın en mükemmel varlığı olmasıdır.
Matbaanın İcadı
1450’de Johannes Gutenberg, kurşun alaşımından yapılan dökme harfleri kullanarak, bir basım yöntemi olan matbaayı icat etmiştir. Matbaa öncesinde eğitim ve kültürel faaliyetler kilisenin tekelindedir. Matbaanın icadıyla, bilgi bir tekel olmaktan çıkıp bütün sosyal sınıflara açık hâle gelmiştir. Basılı malzemenin kütüphaneler vasıtasıyla daha fazla sayıda insana ulaşması, düşünce hayatında güçlü bir biçimde canlanmaya neden olmuştur.
Sanatı ve Sanatçıyı Koruyan Aileler
Ticaretin gelişmesine paralel olarak kentler, toplumsal ve kültürel birer merkez hâline gelirken bu süreç içinde burjuva sınıfı güçlenmiştir. İtalya’da yeniden doğuşun yaşandığı ilk kent Floransa’dır. Bankacılık sistemiyle güçlenen kentte, yönetimde de etkin olan zengin Floransalı aileler (özellikle Medici Ailesi) sanata önemli katkılarda bulunmuştur. Klasik sanata ilgi duyan, sanatçıyı himaye etme gücü olan zengin aristokratların ve tüccarların desteği sanatçıları ve sanat ortamını etkilemiştir.
İstanbul’un Fethi
1453’te İstanbul’un Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilmesiyle Orta Çağ kapanmış, Yeni Çağ başlamıştır. Avrupa devletleri kara ve deniz ticaretinde en önemli kaynaklarını kaybetmiştır. Tüm bu koşulların zorlamasıyla, Avrupa’da modern çağın oluşumuna zemin hazırlayacak olan keşifler çağı başlamıştır.
Coğrafi Keşifler
Keşifler, hem yeni uygarlıklara ve zenginliklere ulaşma hem de Hristiyanlığı yayma arzusuyla gerçekleşmiştir. Avrupa düşüncesi ve kültürü, yayılmaya hatta egemen olmaya başlamış, Avrupalılar zengin kaynakları ele geçirmiştir. Bu sömürgeci anlayış yerli halkları ve kültürleri yok etmiştir.
Endülüs Emevi Devleti’nin Etkisi
İspanya’da Endülüs Emevi Devleti’nin (8-15. yüzyıl) varlığı, Batı ile İslam medeniyetlerinin buluşması açısından önemlidir. Bilimsel ve kültürel alanda ileri olan Endülüs uygarlığında klasik İslam ve Yunan eserleri, Avrupalı düşünürler tarafından incelenmiş bu da Rönesans’ın doğuşuna etki etmiştir.
Kaynak: Sanat Tarihi, MEB, 2018.
